Tranh sơn mài là một trong những niềm tự hào của mỹ thuật Việt Nam. Mỗi tác phẩm đều kết tinh giá trị văn hóa sâu sắc từ bàn tay tài hoa của các họa sĩ và dấu ấn lịch sử dân tộc. Nghề làm tranh sơn mài vì thế không đơn thuần là một nghề thủ công, mà còn là hành trình sáng tạo của bao thế hệ họa sĩ cùng quá trình bảo vệ và phát triển đất nước. Cùng tìm hiểu chi tiết hơn trong tin tức hội họa đặc biệt được Lanvu Gallery chia sẻ trong bài viết dưới đây.
Nguồn gốc và lịch sử của nghề làm tranh sơn mài
Sơn mài xuất hiện từ hàng trăm năm trước, vốn ban đầu dùng để trang trí, tôn tạo các vật dụng trong hoàng cung và đồ thờ . Qua thời gian, bàn tay khéo léo của các nghệ nhân đã nâng sơn mài lên tầm nghệ thuật. Đặc biệt từ thế kỷ XX, tranh sơn mài Việt Nam khẳng định vị thế trong mỹ thuật hiện đại, vừa giữ nét truyền thống vừa sáng tạo không ngừng. Ngày nay, nghề làm tranh sơn mài đã, đang và sẽ tiếp tục giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa của dân tộc, để chúng không bị mai một theo thời gian.
Các làng nghề sơn mài nổi tiếng ở Việt Nam
Một số làng nghề tranh sơn mài truyền thống lâu đời của Việt Nam vẫn miệt mài gìn giữ và sáng tạo, để lưu giữ kỹ thuật cha ông để lại, đồng thời khẳng định giá trị văn hóa dân tộc:
Làng nghề làm tranh sơn mài Tương Bình Hiệp ở Bình Dương
Nằm ở ven thành phố Thủ Dầu Một, cách TP. Hồ Chí Minh khoảng 30km, Tương Bình Hiệp được coi là thủ phủ của sơn mài miền Nam. Làng nghề này đã có lịch sử hơn 200 năm, hình thành và phát triển mạnh mẽ từ thế kỷ XIX.
Điểm nổi bật của tranh sơn mài Tương Bình Hiệp là quy trình sản xuất tỉ mỉ, kỳ công với hơn 20 công đoạn từ chọn gỗ, tạo vóc, sơn lót, khảm trai, dát vàng, mài phẳng đến đánh bóng. Đây cũng là làng nghề hiếm hoi được Nhà nước công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Cre: Internet
Làng nghề làm tranh sơn mài Hạ Thái ở Hà Nội
Làng nghề làm tranh sơn mài Hạ Thái thuộc xã Duyên Thái, huyện Thường Tín với bề dày truyền thống hơn 200 năm. Ban đầu, người dân chủ yếu làm các sản phẩm phục vụ nhu cầu tín ngưỡng như hoành phi, câu đối, đồ thờ tự. Sau đó, theo cùng với sự phát triển của xã hội, các nghệ nhân Hạ Thái đã nhanh chóng đổi mới, sáng tạo thêm nhiều dòng sản phẩm phục vụ đời sống, trong đó đặc biệt có tranh sơn mài nghệ thuật.
Các nghệ nhân nơi đây biết cách phối hợp màu sắc, chất liệu để tạo nên những sản phẩm vừa mang hơi thở truyền thống, vừa phù hợp với thị hiếu quốc tế. Chính sự nhạy bén đó đã giúp sản phẩm Hạ Thái vươn xa tới nhiều thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu và châu Mỹ.
Làng nghề làm tranh sơn mài Cát Đằng ở Nam Định
Làng Cát Đằng nằm ở xã Yên Tiến, huyện Ý Yên, Nam Định, được xem là một trong những làng nghề làm tranh sơn mài lâu đời nhất miền Bắc với lịch sử hơn 600 năm. Trải qua bao biến động, người dân nơi đây vẫn giữ lửa nghề, coi sơn mài như một phần không thể tách rời của đời sống tinh thần.
Khác với Hạ Thái hay Tương Bình Hiệp, sản phẩm Cát Đằng mang đậm nét dân gian và tính tôn giáo. Các nghệ nhân thường làm tranh sơn mài khắc họa cảnh quê sông núi, tranh tứ quý hoặc tứ linh. Những hình ảnh quen thuộc như đồng lúa, rừng cọ, cảnh nông dân gặt hái, chăn trâu, câu cá thường xuyên xuất hiện trong các tác phẩm của các nghệ nhân Cát Đằng. Nét đặc trưng này giúp tranh sơn mài nơi đây khẳng định vị thế đặc biệt trong lòng công chúng, xứng danh là làng nghề nhất nhì đất Bắc.
Thách thức, cơ hội của nghề làm tranh sơn mài trong thời đại mới
Trong thời kỳ hội nhập, nghề làm tranh sơn mài đang đứng trước nhiều thách thức nhưng cũng không ít cơ hội.
Những thách thức lớn
Nghề làm tranh sơn mài là một hành trình đầy gian nan, mỗi tác phẩm được hoàn thiện qua hàng chục công đoạn phức tạp, đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và tay nghề cao của người họa sĩ. Vì thế, thời gian để hoàn thành một bức tranh sơn mài có thể kéo dài nhiều tháng, thậm chí cả năm. Bên cạnh đó, nguồn nguyên liệu tự nhiên như sơn ta, vàng, bạc hay vỏ trai ngày càng khan hiếm, giá thành cao khiến chi phí sản xuất tăng lên đáng kể.
Trong khi đó, thị trường tranh nghệ thuật trong nước chưa thực sự ổn định, sức mua còn hạn chế và chịu sự cạnh tranh gay gắt từ các dòng tranh hiện đại. Mặc khác, ngày nay, rất ít người trẻ lựa chọn theo nghề sơn mài bởi sự đòi hỏi về thời gian học hỏi dài, công việc tỉ mỉ nhưng thu nhập không cao trong giai đoạn đầu. Cùng với đó, khí hậu nóng ẩm đặc trưng của Việt Nam cũng gây khó khăn cho việc bảo quản tranh sơn mài, khiến bề mặt tranh dễ bị ẩm mốc hoặc bong tróc nếu không được chăm sóc đúng cách.
Cơ hội mới cho nghề làm tranh sơn mài
Dù đối mặt nhiều khó khăn, nghề sơn mài vẫn mở ra những cơ hội lớn. Đây là dòng tranh mang giá trị văn hóa và thẩm mỹ độc bản, được thị trường quốc tế đánh giá cao nhờ tính thủ công và bản sắc Việt. Trong bối cảnh thế giới hướng đến nghệ thuật bền vững, sơn mài nổi bật với lợi thế từ chính chất liệu sơn mài truyền thống của mình.
Ngoài ra, nghệ nhân ngày nay có thể kết hợp sáng tạo sơn mài trong thiết kế nội thất, làm quà tặng cao cấp hoặc bán tranh online, mở ra cơ hội tiếp cận với khách hàng toàn cầu. Các chương trình bảo tồn làng nghề và hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo cũng đang mở đường để sơn mài Việt tiếp tục vươn xa, vừa gìn giữ truyền thống, vừa thích ứng với thời đại mới.
>>> Xem thêm: Những bức tranh sơn mài quê hương đất nước làm quà tặng ý nghĩa
Lộ trình phát triển nghề làm tranh sơn mài
Nghề làm tranh sơn mài hiện nay đang dần khẳng định vị thế trong thị trường mỹ thuật và thủ công Việt Nam. Nguồn thu nhập của nghệ nhân trở nên đa dạng hơn, từ bán tranh trực tiếp tại xưởng, ký gửi bán tranh qua các gallery uy tín đến bán đấu giá hoặc nhận đơn đặt hàng theo yêu cầu riêng.
Thị trường tiêu thụ cũng mở rộng đáng kể, không chỉ trong nước mà còn hướng đến xuất khẩu, đặc biệt là các quốc gia ưa chuộng giá trị thủ công và tinh tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu và Mỹ. Trong tương lai, nghề làm tranh sơn mài có thể phát triển theo hướng kết hợp giữa nghệ thuật truyền thống và công nghệ hiện đại.
Có thể kể đến như ứng dụng nền tảng số trong trưng bày ảo, marketing online hay bán hàng qua các sàn thương mại điện tử để tiếp cận với nhiều khách hàng hơn. Đặc biệt, đào tạo thế hệ kế cận và hợp tác với các trường mỹ thuật, viện nghiên cứu sẽ là bước đi cần thiết để bảo tồn kỹ thuật sơn ta cổ, đồng thời khuyến khích sáng tạo, đổi mới phong cách trong làm nghề sơn mài tại Việt Nam.
Trong hành trình giữ gìn và phát triển nghệ thuật truyền thống, showroom Lanvu Gallery đã trở thành nơi kết nối tinh hoa của nghề làm tranh sơn mài lâu đời với công chúng yêu nghệ thuật khắp cả nước. Ngoài ra, chúng tôi còn là một trong những địa chỉ uy tín để mua tranh sơn mài ở Hà Nội, cung cấp dịch vụ vẽ tranh theo yêu cầu để khách hàng sở hữu các tác phẩm theo ý thích của mình. Vui lòng liên hệ với Lanvu Gallery ngay hôm nay để được tư vấn chọn tranh phù hợp với không gian, góp phần giữ gìn nghề làm tranh sơn mài của dân tộc bạn nhé!
